روغــن پایــه

روغن پایه ماده‌ی اصلی در تولید روانکارهاست و حدود ۷۰ تا ۹۰ درصد از ترکیب نهایی یک روغن موتور یا روانکار صنعتی را تشکیل می‌دهد. کیفیت و نوع روغن پایه، نقش تعیین‌کننده‌ای در عملکرد، پایداری و طول عمر روانکار دارد. روغن‌های پایه عمدتاً از تقطیر و پالایش نفت خام یا از طریق فرآیندهای سنتزی تولید می‌شوند.

طبقه‌بندی روغن‌های پایه ⚖️

استاندارد API (American Petroleum Institute) روغن‌های پایه را به پنج گروه اصلی تقسیم می‌کند:

1. گروه I 🔬

   • تولید شده از پالایش سنتی نفت خام

   • حاوی مقدار بالاتری از گوگرد و ترکیبات غیراشباع

   • شاخص گرانروی (VI) پایین‌تر

   • کاربرد: روغن‌های صنعتی ساده، روانکارهای قدیمی

2. گروه II ⚙️

   • حاصل فرآیند هیدروکراکینگ (Hydrocracking)

   • گوگرد کم، پایداری اکسیداسیونی بیشتر

   • شفاف و بی‌رنگ‌تر

   • کاربرد: روغن‌های موتور و روانکارهای عمومی

3. گروه III 🧪

   • حاصل فرآیند هیدروایزومریزاسیون (Hydroisomerization)

   • کیفیت نزدیک به روغن‌های سنتزی

   • شاخص گرانروی بالا (VI > 120)

   • کاربرد: روغن‌های موتور پیشرفته و روغن‌های تمام‌سنتزی (با عنوان “Synthetic Technology”)

4. گروه IV (PAO – Polyalphaolefin) ⚡

   • تولید شده به‌صورت کاملاً سنتزی

   • عملکرد عالی در دماهای بسیار بالا و پایین

   • پایداری شیمیایی بالا

   • کاربرد: روغن‌های موتور پیشرفته، صنایع هوافضا و نظامی

5. گروه V 🌱

   • شامل همه روغن‌های غیر از گروه‌های بالا (استرها، سیلیکون‌ها و …)

   • معمولاً به‌عنوان افزودنی برای بهبود ویژگی‌ها در ترکیب با گروه‌های دیگر استفاده می‌شوند.

ویژگی‌های مهم روغن پایه 🔧

• ویسکوزیته (گرانروی): تعیین‌کننده مقاومت در برابر جریان

• شاخص گرانروی (VI): پایداری ویسکوزیته در برابر تغییر دما

• پایداری اکسیداسیونی: مقاومت در برابر اکسید شدن و تولید لجن

• نقطه ریزش (Pour Point): پایین‌ترین دمایی که روغن قادر به جریان یافتن است

• سازگاری با افزودنی‌ها: برای بهبود عملکرد روانکار

کاربردهای روغن پایه 🏭

• تولید روغن موتور خودروها

• روانکارهای صنعتی (کمپرسورها، توربین‌ها، هیدرولیک‌ها)

• گریس‌ها و روانکارهای نیمه‌جامد

• روغن‌های فرآیندی (برای صنایع لاستیک و پلاستیک)

چالش‌ها و مسائل زیست‌محیطی 🌱

• آلودگی ناشی از دفع نامناسب روغن‌های مصرف‌شده

• نیاز به بازیافت و پالایش مجدد روغن‌های کارکرده

• حرکت صنعت به سمت روغن‌های سنتزی و دوستدار محیط زیست

نتیجه‌گیری 📌

روغن پایه به‌عنوان ستون اصلی صنعت روانکارها شناخته می‌شود. انتخاب صحیح نوع روغن پایه، تأثیر مستقیم بر کیفیت و طول عمر تجهیزات صنعتی و خودروها دارد. آینده این صنعت به سمت استفاده بیشتر از روغن‌های سنتزی با کارایی بالا و اثرات زیست‌محیطی کمتر پیش می‌رود.